توی این مقاله قصد دارم درباره همه ابعاد اوتیسم البته به طور کلی مطالبی رو بیان کنم. قبل از هر چیز باید بگم که علائمی که در ادامه گفته میشه ممکنه هر کدوم از اونها به تنهایی در بچه های معمولی یا دارای اختلالات دیگه هم دیده بشه. پس اگر قصد خوندن مقاله رو دارید نباید علامت ها رو با فرزند خودتون و اطرافیان تطبیق بدین.
این کار هم نیاز به تخصص داره، هم به علم اینکه تشخیص افتراقی علائم رو از سایر بیماری های شناختی و زبانی و ارتباطی کودکان بدونید. پس برچسب زدن فقط و فقط در حیطه کاری متخصصین این حوزه است و شما قراره با خوندن ادامه مطلب آگاهیتون رو از این اختلال افزایش بدید. ممنون
کلیات اوتیسم
اوتیسم ریشه عصبی و رشدی داره. یعنی در طی مراحل رشدی کودک، بخش های مختلف مغز نمیتونن به کمک سیستم عصبی با همدیگه ارتباط موثری برقرار کنن.
معمولا علامت این نارسایی عصبی رشدی تا سن سه سالگی بروز پیدا میکنه و اثراتش تا همیشه همراه کودک هست. البته که در سطوح بالا این اثرات با درمان اصولی انقدر میتونن خفیف بشن که خدشه ای به روند زندگی طبیعی فرد وارد نکنن.
اوتیسم میتونه گاهی اوقات با اختلال های دیگه مثل نقایص شنیداری و بینایی، بیش فعالی، تشنج، مشکلات گوارشی و تغذیه ای و غیره همراه باشه. این یعنی افراد مبتلا به اوتیسم باید از هر نظر بررسی بشن تا هر فرد بسته به محدودیت هایی که داره با روشها و اولویت های متفاوتی آموزش ببینه.
علامت اصلی اوتیسم مشکل در برقراری ارتباط و تعامل های روزمره هست و این کودکان دایره لغات بسیار محدود، خلاقیت های حرکتی کم و کلیشه و تکرارهای زیادی دارن.
ورودی و پردازش حسی این بچه ها هم با بقیه متفاوته، بو ها، رنگ ها، صداها و هر چیزی از نظر اونها متفاوت درک میشه.
افراد مبتلا به اختلال اوتیسم طیف گسترده ای دارن و علائم و شرایط همه یکسان نیست و از خفیف تا شدید درجه بندی میشن. این وضعیت به این دلیل که اختلال نامیده میشه و بیماری نیست، درمان دارویی نداره. البته با دارو درمانی میشه تا حد زیادی علائم رو کنترل کرد اما علت اصلی و زمینه ای رو متاسفانه خیر.
با توانبخشی یعنی گفتاردرمانی و کاردرمانی کودک علی رغم درک متفاوتی که از دنیای پیرامون داره میتونه مهارتهای زیادی رو برای انجام زندگی روزمره، تحصیل، شغل و استقلال شخصی کسب کنه.
علت اوتیسم
هنوز و با پیشرفتی که علم تا به امروز داشته، علت مشخص و واحدی برای اوتیسم کشف نشده اما محققان معتقدند اختلال در عملکرد یک سری نقاط مغزی مثل مخچه و هیپوکامپ و برخی نقاط دیگه که بیانش خیلی موضوع رو تخصصی میکنه بوجود میاد. البته احتمال وجود ژن های خاصی در این افراد به همراه تاثیر عوامل محیطی هم مطرح هست اما همچنان علت اصلی مشخص نیست.
سطوح اوتیسم
در جدیدترین دسته بندی طیفی از علائم رو برای برچسب زدن به این افراد در نظر میگیرن. وقتی صحبت از طیف میشه به این معناست که کودکی که حداقلی از علائم رو بروز بده در ابتدای طیف قرار میگیره و با ازیاد علائم و نشانه ها میتونه به سطوح شدیدتر برچسب گذاری بشه. بر همین اساس اوتیسم به سه سطح تقسیم میشه :
- نیازمند حمایت
- نیازمند حمایت زیاد
- نیازمند حمایت بسیار زیاد
علائم اوتیسم
همانطور که گفتم اصلی ترین علامت کودکان اوتیسم اختلال در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی هست. حالا چه این ارتباط کلامی باشه چه ارتباط چشمی و چه درک احساسات دیگران و همدلی. همه این عوامل کم کم از بدو تولد تا سه سالگی در کودک مبتلا به اختلال اوتیسم ظاهر میشه.
کودک مثل سایر هم سالان به چهره ها واکنش مثبت و اجتماعی نشون نمیده و تماس چشمی برقرار نمیکنه. رفته رفته با عوامل محیطی مثل طرد شدن و عدم توانایی مراقبین در برقراری ارتباط موثر و رفتار صحیح با این افراد، رفتارها ممکنه حالت پرخاشگرانه و ضداجتماعی به خودش بگیره.
علائم اولیه رشدی در اوتیسم:
- تماس چشمی کمی داره و خیلی کم به دیگران نگاه میکنه
- صداسازی غان و غون خیلی کم و محدود هست یا اصلا وجود نداره
- لبخند مشترک با دیگران نداره
- علاقه ای به بازی کردن با والدین و مراقبان نداره
- کودک به شنیدن نام خودش و صدا زدن واکنش نشون نمیده و برنمیگرده
- کودک نمیتونه اشیاء مورد علاقش رو به ما نشون بده یا اشاره کنه
علائم گفتاری کودکان اوتیسم:
بسیاری از افراد مبتلابه اوتیسم ( حدود ۵۰ درصد ) اصلا توانایی استفاده از کلمات و زبان گویایی را برای برقراری ارتباط رو یاد نمیگیرن و هیچگاه قادر به برقراری ارتباط کلامی نیستن. برخی از افرادی که در سطح خفیفی هستن میتونن با گفتاردرمانی به مهارت کلامی نسبتا طبیعی برسن. تعداد زیادی از کودکان این طیف هنگام ارتباط کلامی اختلالهای زیر رو بروز میدن :
- تکرار بی هدف کلمات و جملات. هم به صورت تکرار جملات توی همون لحظه و هم به شکل حفظ کردن و بیان مکرر و بی هدف جمله شخص دیگه و یا مثلا بخشی از تبلیغات تلویزیون
- خطاهای نحوی موقع صحبت کردن. مثل استفاده اشتباه از ضمیر “بجای من غذا خوردم میگه اون غذا خورد”
- یکنواختی ریتم و آهنگ گفتار و عدم وجود احساس در کلام
- عدم تطابق جمله با خواست اصلی کودک ( بی معنا بودن عبارات بیان شده)
- وجود کلمات بی معنا در جمله صحیح
علائم رفتاری کودکان اوتیسم:
کودکان دارای اختلال اوتیسم به اشیاء و وسیله های غیر کاربردی وابستگی عجیبی پیدا میکنه. علاقه داره تا همه وقتش رو با اشیاء مورد علاقش بگذرونه و تمایلی به ارتباط با انسان ها نداره. از اشیاء استفاده های غیر معمول میکنه و به شدت نسبت به تغییر اسباب بازی ها، اشیاء محل زندگی، وسایل اتاق و لباسها و غیره واکنش منفی نشون میده. دوست نداره چیزی از اطرافش تغییر کنه و همیشه از آدمهای جدید و وسایل جدید میترسه و دوری میکنه.
علائم شناختی کودکان اوتیسم:
بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم بهره هوشی پایینتری از حد نرمال دارن. همینطوری بخش های مختلف هوشی این افراد به طور مستقل از هم فعالیت میکنه و این بخشها با هم ارتباط کمی دارن. به همین دلیل ممکنه یک کودک اوتیسم خیلی خوب کارهای فنی انجام بده یا استعداد موسیقی بالایی داشته باشه یا بتونه خوب نقاشی بکشه اما سایر جنبه های هوشی در سطح پایینتری هستن. توانایی درک مسائلی که با چشم دیده نمیشن و انتزاعی هستن رو نداره و مفاهیم عینی و قابل لمس براش راحتتر درک میشن.
تا چه زمانی توانبخشی اوتیسم را ادامه دهیم ؟
همونطور که در این مقاله توضیح داده شد، اوتیسم دارای سه سطح هست که اسم همه سطوح توی سه کلمه ” نیاز به حمایت “ مشترک هستن. این یعنی حمایت افرادی که با فرد دارای اختلال اوتیسم زندگی می کنن از سن کودکی تا زمان بزرگسالی باید ادامه داشته باشه. به این حمایت توی ابتدای مراحل رشدی طبیعتا بسیار بیشتر از بزرگسالی نیاز هست.
همینطور بسته به سطح اختلال هر کودک، نیاز های حمایتی و توانبخشی متفاوت هستن. برای یک کودک دارای اوتیسم خفیف ممکنه فقط تا سن مدرسه نیاز به خدمات توانبخشی فشرده داشته باشیم و برای سطوح شدیدتر احتمالا سالهای بیشتری از زندگی کودک صرف توانبخشی مهارتهای ارتباطی و اجتماعی بشه. بسیاری از مراجعین تا ۷ سال اول درمان فشرده ای رو تجربه میکنن و بعد از اون بسته به سطح ارتباطی و استقلالی که دارن میتونن به زندگی طبیعی برگردن.
هدفگذاری برای هر کودک مبتلا به اوتیسم متفاوته و نقطه مطلوب توانبخشی بسته به هر فرد بطور متفاوتی تعیین میشه. البته که در این مسیر اولویت ها و ارجحیت های مختلفی وجود داره که فشردگی درمان رو متناسب با هدف درمانگر متخصص توی این زمینه برنامه ریزی میکنه.
معمولا ابتدای درمان و بعد از ارزیابی و تعیین شدت اختلال و اولویت های درمانی و بررسی میزان مشارکت خانواده و وضعیت محیطی زندگی کودک و عوامل دیگه، طول درمان هر کودک برای حرکت از نقطه A به نقطه B به والدین توضیح داده میشه.
ضمن اینکه تصمیم گیری های متفاوتی برای استفاده از روش های درمانی برای توانبخشی کودکان مبتلا به اوتیسم توسط درمانگر متخصص در این زمینه اتخاذ میشه که اون هم بعد از تعیین برای خانواده شرح داده میشه.
حالا شناخت بیشتری از اختلال اوتیسم داریم. اختلالی که نیاز به عشق و علاقه و محبت ما داره تا کنترل بشه.
همه ما بعنوان والدین و درمانگر و عضو خانواده و جامعه در برابر همه حالتهایی که بخاطر رفتار محیطی یعنی رفتار ما ایجاد میشه مسوول هستیم و با داشتن دانش کافی از چرایی این رفتار و چگونکی کنترلش میتونیم به این فرشته های معصوم کوچیک و خانواده های مصمم و با ارادشون کمک کنیم. یادمون باشه که اوتیسم، فقط نیاز به حمایت داره.
نویسنده: گفتاردرمانگر زهرا خلیلی
بدون دیدگاه